ANKSİYETE
Hastalar bu durumu "kötü bir şey olacakmış hissi", “sürekli bir tedirginlik, "rahatsız edici bir endişe hali" ya da "nedensiz bir korku" şeklinde ifade ederler.
Psikiyatrik açıdan anksiyete; bedensel belirtilerin de eşlik ettiği, normal dışı, nedensiz bir tedirginlik ve korku hali diye tanımlanabilir. Kişi huzursuzdur, kötü bir şey olacağından endişe etmektedir, ancak bu durumu açıklayacak nesnel bir tehlike ya da tehdit kaynağı gösteremez.
Anksiyete, korkuya benzer bir duygu olmakla birlikte, anksiyeteyi ortaya çıkaran uyaran korkudaki kadar net değildir. Korku, güvenliği tehdit eden ya da etmesi olası bir tehlike karşısında gösterilen tepkidir. Korkunun aşırı olmasına ise fobi denmektedir.
Normal Anksiyete
Anksiyete sık yaşanan bir duygudur ve her zaman bir hastalık belirtisi değildir. Okulun ilk gününde, özel biri ile yaşanan ilk görüşmede ya da yeni ve değişik bir etkinliğin başlangıcında anksiyete duyulması normaldir.
Normal anksiyetenin organizmayı uyarıcı, koruyucu ve motive edici özellikleri vardır.
Anksiyetenin uyarıcı rolü: Kişinin yaralanma, acı, cezalandırılma, ayrılık, düş kırıklığı gibi durumlara karşı kendisini hazırlamasını sağlar.
Anksiyetenin koruyucu rolü: Tedbir almayı ve eğer olumsuzluklar yaşanırsa daha kolay atlatmayı sağlar.
Anksiyetenin motive edici rolü: Başarısız olma endişesi nedeniyle daha çok çalışmaya sevk eder.
Anormal Anksiyete
- Uyaranın şiddeti ile ortaya çıkan anksiyete uyumlu değilse, örneğin; basit bir günlük olay aşırı heyecan yaratıyorsa,
- Anksiyete zamanla azalmak yerine değişmiyor ya da şiddetleniyorsa, örneğin; ilk sınavlarda yaşanan heyecan, defalarca sınav deneyimine rağmen zamanla azalmıyor ya da giderek şiddetleniyorsa,
- Anksiyete ağırlıklı olarak fiziksel belirtilerle kendini gösteriyorsa, örneğin; çarpıntı, yorgunluk, baş ağrısı gibi belirtiler gözleniyorsa,
- Anksiyeteye katlanılamıyor ve işlevsellik bozuluyorsa, örneğin; yaşanan belirtiler nedeniyle yaşam kalitesi bozulmuş ve kişinin verimi düşmüş ise,
- Kişi kendi, kendini tedaviye çalışıyorsa, örneğin; sıkıntı gidermek için alkole başvuruyor ya da kendi başına ilaç kullanıyor ise anksiyete anormal hale gelmiş demektir. Tedavi gerektirir bir psikiyatrik bozukluktan şüphelenilmelidir.
Anksiyetenin belirtileri
Anksiyetenin klinik belirtileri 4 grupta toplanır.
1) Psişik Belirtiler: Hafif bir sıkıntı ya da sinirli olma halinden, şiddetli bir kontrolünü kaybetme, çıldırma ya da ölüm korkusuna kadar uzanan geniş bir yelpazede yer alan belirtilerdir. İç sıkıntısı, kötü bir şey olacakmış hissi, sinirlilik, huzursuzluk, gelecekle ilgili endişeli beklentiler, olayların hep kötü yönlerini görme, karamsarlık, kontrolünü ya da yaşamı kaybetme korkusu anksiyete durumlarında sık rastlanan belirtilerdir.
2) Fiziksel Belirtiler: Aşağıda anksiyetenin sistemlere göre fiziksel belirti dağılımı gösterilmiştir.
KALP-DAMAR SİSTEMİ | Nabız artışı, çarpıntı hissi, göğüs ağrısı, baygınlık hissi |
KAS-İSKELET SİSTEMİ | Baş, bel, sırt, karın ağrıları, sızı, seğirme, sertlik, ürperme, yorgunluk |
NÖROLOJİK SİSTEM | Baş dönmesi, uyuşmalar, görme bulanıklığı, titreme, |
GASTROİNTESTİNAL SİSTEM | Yutma güçlüğü, karın ağrısı, bulantı, barsak huzursuzluğu, ishal, kabızlık |
GENİTO-ÜRİNER SİSTEM | Sık idrar, sıkışma hissi, cinsel bozukluk, adet sorunları |
OTONOM SİNİR SİSTEMİ | Ağız kuruması, terleme, baş ağrısı, ateş basması, ellerin buz gibi olması |
SOLUNUM SİSTEMİ | Göğüste basınç hissi, soluğun kesilmesi, soluğun yetmeme hissi, iç çekme, nefes darlığı, sık nefes alıp verme |
3) Bilişsel Belirtiler: Kişinin kendisini ya da dış dünyayı acayip olarak algılaması, yer, zaman, kişilerle ilgili yanılsamalar, olaylarla ilgili yanlış yorumlar, konsantrasyon bozukluğu ve hatırlama güçlüğü anksiyete durumlarında ortaya çıkan bilişsel belirtilerdir.
4) Davranışa Ait Belirtiler: Sıkıntı veren ortamlardan kaçınma, yaşanan sıkıntıyı ileri sürerek işi bırakma, ortam değiştirme gibi yaşma tarzında radikal değişiklikler ya da öfke atakları anksiyete durumlarında en sık karşımıza çıkan davranış bozukluklarıdır.
Bu belirtiler birçok bedensel hastalıkta da ortaya çıkabildiği için, görüldükleri her durumun psikiyatrik bir sorun olduğunu söylemek doğru değildir. Önemli olan bu belirtilerin psikiyatrik bozukluklarda da ortaya çıkabileceğini akılda tutmaktır.
Baş dönmesi, çarpıntı gibi fiziksel belirtileri olanlar, bunlara neden olacak bedensel bir hastalıklarının olmadığı birçok araştırma ile kanıtlanmış olmasına rağmen, yine de bu yakınmaların psikolojik olabileceğini kabullenmekte güçlük çekebilirler. Bu nedenle de psikiyatrik başvuru ve tedaviye olumsuz bakabilirler.
Eğer;
- Yukarıda belirtilen belirtilere sahipseniz,
- Yeteri kadar araştırmaya rağmen bedensel bir hastalık teşhis edilemiyor ise,
- Birçok tedavi denenmesine karşın yakınmalarınız geçmiyor ise, bir psikiyatriste başvurmanızda yarar olabilir.
ÖRNEK OLGULAR
Olgu 1: 58 yaşında, kadın, evli 3 çocuklu, ev hanımı. Üşüme, titreme, baş dönmesi, çabuk sinirlenme ve unutkanlıktan yakınıyor. Yakınmalarının yıllardır var olduğunu ifade ediyor. Sık sık doktora başvurduğunu, birçok tetkik ve tedavi uyguladığını ancak herhangi bir bedensel hastalık teşhis edilemediğini, yakınmalarının geçmediğini, hatta giderek şiddetlendiğini söylüyor. Yakınları, hastanın hiçbir iş yapamadığını, sürekli olarak hastalığından bahsettiğini, defalarca doktora götürmelerine karşın bir sonuç elde edemediklerini belirterek, ne yapacaklarını şaşırdıklarını belirtiyor.
Hastanın tıbbi tetkikleri ve tedavileri incelendi ve yakınmalarının anksiyete belirtileri ile uyumlu olduğu sonucuna ulaşıldı. Hasta tedavinin gereklerini yerine getirdi. 6 ayın sonunda hasta, zaman zaman yakınmaları olsa bile, eskiye oranla kendisini çok daha iyi hissettiğini ve günlük işlevlerini rahatlıkla yerine getirebildiğini ifade etti. Yakınları, hastanın kendi anlattığından çok daha iyi durumda olduğunu belirtti.
Olgu 2: 23 yaşında, özel bir şirkette çalışan, bekar, erkek hasta. 3 ay kadar önce şiddetli bir baş dönmesi yaşadığını ve sonrasında tomografi dahil bir çok tetkik yaptırdığını ve farklı branşlardan birçok doktora başvurduğunu ifade ediyor. Yakınmalarının düzelmediğini, hatta arttığını ve yaşam kalitesinin çok bozulduğunu, işine bile gitmekte zorlandığını söylüyor. Herhangi bir tıbbi neden bulunamadığını, psikiyatriste başvurmasının önerildiğini ancak psikiyatrik bir sorunu olduğunu düşünmediğini belirtiyor.
Hastanın yakınmalarının bir anksiyete bozukluğu ile ilişkili olduğu teşhis edildi ve tedavi önerilerinde bulunuldu. İki ay içerisinde yakınmalarda gerileme oldu, hastanın tıbbi harcamaları ve tedavi arayışları sona erdi. İş performansı normale döndü.
Olgu 3: M.N. 63 yaşında, ilkokul mezunu, 4 çocuklu, ev hanımı. Yıllardır bir teşhis konamayan ve iyileşmeyen baş ağrısı yakınması var. Sorulduğunda unutkanlık, uyku sorunları, çarpıntı, nefes almakta güçlük, çabuk yorulma yakınmalarının da olduğunu belirtiyor.
Tıbbi geçmişi değerlendirildiğinde, baş ağrısının olası tüm nedenlerinin araştırıldığı görüldü. Yakınmalarının anksiyete belirtileri olabileceği sonucuna varıldı. Hasta psikiyatrik tanıya katılmadı, tedavi önerilerini uygun bulmadı. Psikiyatrik bir bozukluğa sahip olabileceği olasılığını göz önünde bulundurması önerilerek görüşme sonlandırıldı. Sonuç bilinmiyor.
Yorumlar - Yorum Yaz