Mobbing, iş yeri veya okul gibi topluluklarda, belirli bir kişiyi hedef alıp, sistemli bir biçimde huzursuz etmek suretiyle gerçekleştirilen, yıldırma, dışlama, gözden düşürme davranışları olarak tanımlanabilir.

Kısa süreli çatışmalar ya da anlaşmazlıklar mobbing kapsamında değerlendirilmez. Çatışmanın psikolojik taciz olarak değerlendirilmesi için davranışların tekrarlayıcı olması, uzun süre devam etmesi ve kişiye kötü muamele edilmesi şeklinde olması gerekmektedir. Araştırmalar ortalama mobbing süresinin 15 ay civarında olduğunu göstermektedir.

Toplumda görülme sıklığının %4 civarında olduğu bildirilmektedir. Her türlü kuruluşta görülebilirse de, sağlık ve eğitim sektöründe, üniversitelerde çok daha sık yaşanır. Yüksek işsizlik oranları ve çalışanın değersiz görülmesi mobbing olasılığını artırmaktadır. Organizasyonun bozuk olduğu yerlerde disiplin ya da verimliliği artırmak kılıfı altında gerçekleştirilebilmektedir.

Benzer ya da astı konumdaki iş arkadaşlarından psikolojik taciz görme durumu da mümkündür ancak en sık görüleni üst konumda olanların astlarına psikolojik tacizde bulunmasıdır.

Mobbing aşamaları

Mobbing, iş akışı ya da bir davranışla ilişkili anlaşmazlıkla başlar ve saldırgan eylemlerle devam eder. Saldırgana başkaları da eşlik edebilir. Bir süre sonra mağdurda psikolojik ve bedensel belirtiler görülür. Bu dönemde mağdur, sorunun kaynağı, problemli ve hastalıklı olmakla suçlanır. Süreç, işe son verilmesi ya da kişinin işten ayrılması ile sonuçlanır. Mağdur işten ayrılsa bile, kişinin uyumsuz, kötü huylu ya da işten anlamaz olduğuna ilişkin olumsuz referanslarda bulunularak mobbing devam ettirilebilir.

• Genellikle bir konudaki fikir ayrılığı ile uyuşmazlık başlar,
• Anlaşmazlık çözüme ulaştırılamaz,
• Rahatsız edici davranışlar başlar,
• Rahatsız edici davranışlar şiddetlenir,
• Kişide ruhsal ve fiziksel belirtiler görülmeye başlar,
• İş verimi düşer,
• Kişi işe geç kalır, rapor alır,
• Hastalık belirtileri işin önüne geçer,
• Mağdur suçlu konumuna düşer,
• İşine son verilme ya da isten ayrılma gerçekleşir,
• Olumsuz referans olunur.

Mobbingin Etkileri

Modern yaşamla birlikte mobbing kaynaklı sorunlar giderek önem kazanmıştır. Mağdurların yaklaşık %40’ı önemli derecede etkilenmekte ya da çalışamaz hale gelmektedir.

En sık görülen belirtiler arasında; isteksizlik, mutsuzluk, huzursuzluk, endişe, korku, utanç, öfke, uyku bozuklukları, uyuşmalar, ağrı, yorgunluk, bayılmalar, ağlama, sinir krizleri gelir. Kişinin kendine güven duygusu azalır, sosyal ilişkilerden uzaklaştığı görülür. Belirtiler klinik tanı alacak şiddete ulaşabilir. En sık tanılar; depresyon, panik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, alkol bağımlılığı, uyum bozuklukları, somatoform bozukluklar olmaktadır.

İntiharların %10’unda mobbingin etkisi olduğu düşünülmektedir.

Mobbing’in bedensel hastalıkların seyrini etkileyerek, Hipertansiyon, kalp krizi, diyabet, ülser, kolit, migren, romatizma gibi kronik hastalıkların alevlenmesine neden olabileceği bilinmektedir. Ayrıca, boşanmaya kadar ulaşabilen aile içi huzursuzluk, şiddet ve çatışmalara kaynaklık edebilir.

Mobbing’in sağlık harcamalarını önemli derecede artırması dışında ktadır. Sağlık giderleri dışında, iş verimini bozması nedeniyle önemli ekonomik kayıplar da ortaya çıkmaktadır.

Mobbing uygulayanların ortak özellikleri

            Mobbing uygulayanlar genellikle aşırı denetleyici, narsistik, empati yeteneğinden yoksun, yönetme ve başarılı olma isteği içinde olan, amaca ulaşmak için hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen, gerginlikten rahatsızlık duymayan, güçlü görünmekten zevk alan kişilerdir.

Mağdurları ortak özellikleri

Mağdurlar genellikle, kurum/kuruluşa sadık, meslek etiği ilke ve kurallarına uyan, kurumsal başarıyı önemseyen, konusunda başarılı ancak politik davranamayan ve çalışma ilkelerinden ödün vermeyen kişilerdir.

Mobbing davranışları

• İletişimin bozulması: Sözü kesilir, yaptıkları sürekli eleştirilir, mağdurla göz teması kurulmaz, tehdit edilir.
• Sosyal ilişkilere saldırı: Diğer çalışanlardan izole bir işyeri verilir, çalışma arkadaşlarıyla iletişimi engellenir, yokmuş gibi davranılır.
• İtibara saldırı: Hakkında olumsuz konuşmalar yapılır, asılsız söylentiler çıkarılır, özgüveni zedeleyici işler verilir.
• Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı: Yetkisi ve olanakları kısıtlanır, mesleki gelişimini engelleyecek yaklaşımlarda bulunulur, başarılamayacak görevler verilir.
• Kişinin sağlığına doğrudan saldırı: Fiziksel sağlığı tehdit edecek görevler verilebilir ya da mağdura sağlığını koruması konusunda zorluklar çıkarılır.

 Mobbing Önlemleri

Mobbing uygulayan kişiye, mümkünse güvenilir birinin şahitliğinde, taciz edici söz ve davranışlarını durdurması açıkça söylenmelidir.

          Yaşanan olaylar, anlamsız uygulama ve emirler belgelendirilmelidir.

Mobbing devam ederse yetkililer durumdan haberdar edilmelidir.

Benzer sıkıntı yaşayanlar varsa, işbirliğine gidilmelidir.

Yardımcı olabilecek kişi ve kurumlardan destek istenmelidir.

          Hem yardımcı olması hem de kanıt oluşturması bakımından tıbbi ve psikolojik yardıma başvurulmalıdır.

          Hukuksal önlemler düşünülmelidir.